H ἀποκορύφωση τοῦ «κινήματος» καί ἡ σύλληψη
6.1 Ἀποστολή στρατιωτικῆς δύναμης καί οἱ ἀπόπειρες σύλληψης
Πρός καταστολή τοῦ «κινήματος» τοῦ Παπουλάκου ἀπεστάλη στήν Λακωνία στρατιωτική δύναμη περίπου δύο χιλιάδων ἀνδρῶν. Ἐπικεφαλῆς αὐτῶν τέθηκε ὁ Γενναῖος Κολοκοτρώνης, υἱός τοῦ γνωστοῦ ἀγωνιστῆ τῆς Ἐπαναστάσεως. Εἶχε μάλιστα τήν ἐξουσιοδότηση νά ἐπιστρατεύσει πολῖτες ἀνάλογα μέ τίς ἀνάγκες πού θά προέκυπταν. Στρατολόγησε περί τούς τετρακόσιους ἐθνοφύλακες. Πρός τοῦτο ὁ Παπουλάκος ἐξέδωσε τό ἔγγραφο, πού παραθέσαμε στήν παράγραφο 4.3 τοῦ παρόντος πονήματος, προκειμένου να ἀποτρέψει τήν στρατολόγηση πολιτῶν. Γιά τήν μεταφορά τῆς στρατιωτικῆς δύναμης χρησιμοποιήθηκαν ἡ κορβέτα «Ἀμαλία» καί ἡ γολέττα «Σκύλλα», ἐνῶ ἡ πολεμική γολέττα «Ματθίλδη» περιπολοῦσε τά Λακωνικά παράλια. Καταρτίστηκε καί εἰδική ταχυδρομική ὑπηρεσία, γιά νά πληροφορεῖται ἀμέσως ἡ κυβέρνηση τά τεκταινόμενα.
Ἀπόπειρες γιά τήν σύλληψή του εἶχαν γίνει καί στό παρελθόν, ἀλλά χωρίς ἐπιτυχία. Εἰδικότερα, ὅταν ὁ Παπουλᾶκος, συνοδευόταν ἀπό τόν ἐπίσκοπο Ἀσίνης Μακάριο, κλῆρο καί λαό πού ἀνέρχονταν περίπου στούς δύο χιλιάδες, μικρό ἀπόσπασμα τεσσάρων ἤ πέντε χωροφυλάκων ἐπιχείρησε νά τόν συλλάβει, ἀλλά βέβαια ἀνεπιτυχῶς καί μόλις μετά βίας κατόρθωσαν νά γλυτώσουν οἱ χωροφύλακες ἀπό τό ὀργισμένο πλῆθος. Ὁ ἔπαρχος Οἰτύλου, μέ διαταγή τῆς νομαρχίας, μέ ὑπομοίραρχο καί δώδεκα χωροφύλακες προσπάθησε νά τόν συλλάβει στό δῆμο Μέσης, ἀλλά γύρισε ἄπρακτος, ἐφόσον τόν περιστοίχιζαν τέσσερις χιλιάδες Λακωνικοῦ λαοῦ. Μετά τά δραστικά μέτρα τῆς κυβέρνησης ὁ διοικητής τῆς μοίρας χωροφυλακῆς Λακωνίας, Κουτσογιαννόπουλος, τήν 15η Μαΐου 1852, παραλαβών ἀπόσπασμα χωροφυλακῆς μετά πολλῶν ἀξιωματικῶν ἐκστράτευσε, γιά νά συλλάβει τόν Παπουλᾶκο, ὁ ὁποῖος διέμενε στό χωριό Φλωμοχώρι τοῦ δήμου Κολοκυνθίου. Ἔλπιζε ὅτι ἡ ἰσχυρή δύναμη θά πτοοῦσε τούς ὀπαδούς του, ἀλλά μόλις ἔγινε ἀντιληπτή ἡ ἄφιξη τῆς δημόσιας δύναμης, διά καμπανοκρουσιῶν συνάχθηκε ὅλο τό χωριό, περίπου τρεῖς χιλιάδες λαοῦ μετά πολλῶν ἐνόπλων καί παρήγγειλαν στόν Κουτσογιαννόπουλο νά ἀποχωρήσει. Μέ τήν βοήθεια τελικά δύο λόχων τοῦ πέμπτου τάγματος πεζικοῦ, πού εἶχαν προσέλθει πρός ἐπικουρεία, ὑποχώρησαν, χωρίς νά γίνει ἡ ἀπειλούμενη καί ἀπό τά δύο στρατόπεδα αἱματηρή σύγκρουση.
Στίς 17η Μαΐου 1852, ὁ Γενναῖος Κολοκοτρώνης ἀπέστειλε μήνυμα στόν Παπουλᾶκο μέ τόν ἀντισυνταγματάρχη Γερμανό Μαυρομιχάλη, ὁ ὁποῖος ἀνῆκε στήν γνωστή μεγάλη μανιάτικη ἀρχοντική οἰκογένεια τῶν Μαυρομιχαλαίων, νά παραδοθεῖ, χωρίς ὅμως ἀποτέλεσμα. Ἀποτυχία εἶχε καί ἡ προσπάθεια συλλήψεως, πού ἔγινε στό δῆμο Λεύκτρου στίς 19 Μαΐου 1852 μέ δύναμη τοῦ στρατοῦ, συνοδευόμενη ἀπό τόν Γερμανό Μαυρομιχάλη. Ἀπό αὐτήν τήν ἀπόπειρα συλλήψεως τραυματίστηκαν ὁ ἔπαρχος Οἰτύλου, ἕνας ὑπομοίραρχος καί ἄλλα μέλη τῆς συνοδείας τους. Ὁ λαός, πού τόν ἀκολουθοῦσε, ἀψήφησε τόσο τόν στρατό, ὅσο καί τόν Γερμανό Μαυρομιχάλη, ἡ οἰκογένεια τοῦ ὁποίου εἶχε μεγάλη ἐπιρροή στήν περιοχή.
6.2 Ἡ «ἐκστρατεία» στήν Καλαμάτα καί ἡ «μεταστροφή» τοῦ κόσμου
Ὁ Νομάρχης Μεσσηνίας Ροντόπουλος τόν κάλεσε στήν Καλαμάτα, γιά νά δικαστεῖ. Περί τίς 20 Μαΐου 1852 ὁ Παπουλᾶκος, μή φοβούμενος τούς ἄρχοντες τοῦ κόσμου τούτου, ἀποφασίζει νά μεταβεῖ στήν Καλαμάτα, προκειμένου νά κριθεῖ σέ δημόσια δίκη ἐνώπιον τοῦ λαοῦ, πού θά συγκεντρωνόταν πρός τοῦτο. Συγκεκριμένα, σύμφωνα μέ ἐπιστολή, πού φέρεται στό ὄνομά του, παρακινοῦσε τούς πιστούς ὡς ἀκολούθως:
Ἐγώ ἀπεφάσισα ν’ ἀπεράσω εἰς τὰς Καλάμας μὲ τὴν δύναμιν τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Παναγίας καὶ πάντων τῶν ἁγίων, διὰ τοῦτο σᾶς λέγω ὅσοι ἀγαπᾶτε τὸν Χριστὸν νὰ ἐλθῆτε μαζί μου, ν’ ἀκοῦτε ὅπου θὰ κριθῶ μὲ τοὺς κριτάς· ἂν φταίγω ἐγώ, ὅλοι νὰ μὲ ρίχτε εἰς μιὰ φωτιὰ νὰ μὲ κάφτε, νὰ ἡσυχάσῃ ὁ κόσμος, εἰ δὲ καὶ φταῖνε οἱ κριταί, νὰ τοὺς πῆτε νὰ κηρύττω τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ· ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ δὲν δένεται.
Καὶ νὰ ἔχω ἀπάντησίν σας σήμερον καὶ ποῦ θὰ μαζωχτθῆτε, σὲ ποῖον τόπον θὰ μαζωχθῆτε νὰ μοῦ εἰπῆτε, διότι ἐγὼ δὲν κινάω, διότι μὲ σκοτώνουν, μοναχός μου δὲν κινάω. Καὶ ὅσοι ἀγαπᾶτε τὸν Χριστὸν καὶ τὴν Παναγίαν, μικροὶ καὶ μεγάλοι νὰ ἔλθετε· καὶ ὅσοι εἶνε μὲ τὸν Διάβολον ἂς κάτσουν.
Πάρετε καὶ ψωμὶ κοντά σας διὰ τρεῖς ἡμέρας. Θὰ μείνωμεν εἰς τὴν χώραν τῶν Καλαμῶν.
Χριστοφόρος Κήρυκας».
Τήν συγκεκριμένη ἐπιστολή χρησιμοπίησε ἡ ἐξουσία μέ ἀνήθικο τρόπο, γιά νά χτυπήσει τό κίνημα τῶν Χριστοφοριζόντων. Συγκεκριμένα μέσα ἀπό τήν ἐπιστολή αὐτή, ὁ Παπουλᾶκος καλοῦσε τόν λαό τῆς Μάνης νά τόν ἀκολουθήση σέ δίκη στήν Καλαμάτα, ὅπου εἶχε κληθεῖ γιά νά ἀπολογηθεῖ. Καλοῦσε τούς Μανιάτες νά τόν ἀκούσουν και, ἄν δέν πεῖ κάτι σωστό, νά τόν κάψουν! Ἡ ἐξουσία διαστρέβλωσε τό κάλεσμα αὐτό ὡς ἑξῆς: Ὁ Νομάρχης Μεσσηνίας Ροντόπουλος σκεφτόμενος πονηρά κάλεσε τούς Μεσσήνιους στά ὅπλα, γιά νά ἀντιμετωπίσουν τούς Μανιάτες πού θά ἀκολουθοῦσαν τόν Ἁγιοπατέρα. Δηλαδή ἐπανέφερε μακραίωνα μίση, πού εἶχαν κατευναστεῖ, γιατί, ὡς γνωστόν, οἱ γείτονες αὐτοί εἶχαν περιουσιακές διαφορές.
Ἔτσι, στό χωριό Πηγάδια ἄρχισαν νά συγκεντρώνονται Μανιάτες, γιά νά βρεθοῦν στήν δίκη τοῦ Παπουλάκου καί παρ’ ὅλες τίς προσπάθειες τῆς δημόσιας δύναμης, δέν κατορθώθηκε νά ἀποτραπεῖ ἡ «ἐκστρατεία» περίπου δύο χιλιάδων χωρικῶν, ἐκ τῶν ὁποίων οἱ πεντακόσιοι ἦταν ἔνοπλοι.
Ἡ πόλη τῆς Καλαμάτας πανικοβλήθηκε καί ἑτοιμάστηκε γιά πολιορκία μετά ἀπό τά ψευδῆ, πού τεχνηέντως διέδωσε ο Νομάρχης της. Στό χωριό Γιαννιτσά, ἔξω ἀπό τήν Καλαμάτα, παρά τό ὁποῖο στρατοπέδευσαν τά πλήθη τῶν Μανιατῶν, ὁ Παπουλᾶκος δέν ἔγινε ἀποδεκτός. To γεγονός αὐτό τόν ἐπηρέασε, ἀλλά συνέχισε τήν προσπάθειά του. Ἀπό τήν Καλαμάτα ἀποφασίστηκε νά ἀποσταλεῖ ἐπιτροπή πρός συνάντησή του, ὥστε νά τοῦ διαμηνύσουν ὅτι δέν τόν δέχονταν καί ὅτι ἐν ἀνάγκῃ θά τόν ἀπέκρουαν διά της βίας. Ὁ Παπουλᾶκος τελικά πείστηκε ἀπό τήν ἐπιτροπή καί ὑποσχέθηκε ὅτι δέν θά εἰσέλθει στήν Καλαμάτα. Πράγματι, ἀποσύρθηκε στά Σελιτσιάνικα Καλύβια καί μετ’ ὀλίγον στόν δῆμο Ἀβιᾶς.
Ἡ ἐξουσία, χρησιμοποιώντας καί ἄλλα ἀνήθικα καί ἐκβιαστικά μέσα, ὅπως αὐτό τοῦ Ροντόπουλου, τρομοκράτησε τό πλῆθος, γιά νά ἐπιδείξει ἀφοσίωση στό βασιλικό θρόνο. Οἱ ἀρχές, μάλιστα, καί ἰδίως ὁ βουλευτής Λακωνίας Λεωνίδας Πετροπουλάκης, ὡς ἐκπρόσωπος τῆς κυβέρνησης, λίγο πρίν τήν «ἐκστρατεία» του στήν Καλαμάτα, εἶχαν καταφέρει νά ματαιώσουν προγραμματισμένη ὁμιλία του στήν Ἁγία Παρασκευή.
Ἐπίσης, ὁ ἀρχιμ. Καστόρχης, τόν ὁποῖο ἡ Ἱερά Σύνοδος ἀπέστειλε στήν Σπάρτη, γιά νά κηρύξει, ὑπακούοντας τυφλά στήν ἐξουσία, βρέθηκε στήν Καλαμάτα, γιά νά ὀργανωθεῖ κατά τοῦ Χριστοφόρου. Μάλιστα, δι’ ἀπάτης ἔδωσε ψεύτικη ἐπιστολή στόν Ἀσίνης Μακάριο, ώστε νά ἀποκηρύξει τόν Παπουλᾶκο. Ἡ ἐπιστολή αὐτή ἔλεγε ὅτι ἄν ἀπομακρύνει τόν Παπουλάκο, τότε ἡ Σύνοδος θά τόν καταστήσει Ἀρχιεπίσκοπο πάσης Πελοποννήσου, ἀφοῦ ἦταν ὁ γηραιώτερος Ἱεράρχης. Ὁ δόλος τοῦ Καστόρχη ἀπέδωσε καί ἔτσι μετέπεισε τόν ἐπίσκοπο Ἀσίνης, μέ ἀποτέλεσμα ὁ Μακάριος νά ἀποστείλει στό ποίμνιό του, τήν ἀπό 23 Μαΐου 1852 ἐγκύκλιό του, ἀναθεματίζοντας τίς διδαχές τοῦ Παπουλάκου.
Ἐπίσης, ἡ Ἱερά Σύνοδος στίς 26 Μαΐου 1852, κατόπιν ὑποδείξεων τοῦ Μάμουκα, ἐξέδωσε νέα ἐγκύκλιο, προσπαθώντας νά καταστήσει σαφές ὅτι ἡ ὀρθόδοξη πίστη καί ἡ Ἐκκλησία στήν Ἑλλάδα, παρά τά ἀντιθέτως διαδιδόμενα ἀπό τούς λαοπλάνους ἤ ἐξ ἁπλότητος πεπλανημένους, οὐδένα διέτρεχε κίνδυνο. Ἄλλη μία ἐγκύκλιος ἐξεδόθη στίς 9 Ἰουνίου 1852 γιά νά κατευνάσει τούς πανικόβλητους κατοίκους τῆς Αἴγινας, ἐπειδή μία γυναίκα ἀπό τήν Κυνουρία διέδιδε ὅτι ὁ Παπουλᾶκος εἶχε προφητεύσει ἐπικείμενο μεγάλο σεισμό πού θά καταστρέψει ἕνα νησί.
Οἱ ἐγκύκλιοι εἶχαν, γιά μίαν ἀκόμη φορᾶ, τά ἀκριβῶς ἀντίθετα ἀποτελέσματα ἀπό τα προσδοκώμενα. Τό ἀλάνθαστο αἰσθητήριο τοῦ λαοῦ ἀγνοούσε τίς επιτηδευμένες ἐγκυκλίους, ἀφοῦ διέκρινε ὅτι ἦταν ἔργα ἐμπαθοῦς νοῦ. Πάντως, ἀπό τίς 30 Μαΐου 1852, ὁ Παπουλᾶκος ἀσκητεύει στά βουνά τοῦ Ταϋγέτου.
6.3 Ἡ προδοσία καί ἡ σύλληψη
Ὅ,τι ὅμως δέν κατάφεραν τά ὄπλα καί ἡ στρατιωτική ἐπιβολή, τό κατάφερε το παντοδύναμο χρῆμα. Ἕνας ἀπό τούς πιστότερους ἀκόλουθους του Παπουλάκου, ὁ π. Ἀθανάσιος Βασιλαρέας ἤ Παπαβασίλαρος, ἀπό τό χωριό Λαγκάδια τοῦ δήμου Λεύκτρου, ὑπέκυψε στό πάθος τῆς φιλοχρηματίας καί ζήτησε ἀπό τήν ἐξουσία ἕξι χιλιάδες δραχμές, γιά νά τόν καταδώσει. Ἡ ἐξουσία δέχτηκε τήν πρόταση αὐτή.
Τό μέρος πού ζοῦσε ὁ Παπουλάκος στό Ταΰγετο ἦταν δύσβατο καί ἡ σύλληψή του, σέ μέρη πού τόν προστάτευαν οἱ τοπικές ἀρχές, ἦταν ἐξαιρετικά δύσκολη. Ἔτσι, κατόπιν διαπραγματεύσεων, πού ἔγιναν ἀπό τόν ἔπαρχο καί τόν ὑπομοίραρχο τῆς χωροφυλακῆς Οἰτύλου, ἐξ ὀνόματος τοῦ νομάρχου καί τοῦ γενικοῦ ἀρχηγοῦ τῶν στρατιωτικῶν δυνάμεων Γενναίου Κολοκοτρώνη, ὁ πλεονέκτης ἱερέας συμφώνησε νά τόν παραδώσει μέ εἰδικό σχέδιο, πού καταστρώθηκε πρός τοῦτο. Παρέλαβε ἕνα χωροφύλακα, μεταμφιεσμένο σέ Λάκωνα καί μετέβησαν μαζί στήν Μονή Βοϊδονίτσης, ὅπου κρυβόταν ο Παπουλᾶκος.
Ὁ Παπαβασίλαρος ἀνήγγειλε τήν ἀποστολή του στόν ἔπαρχο καί στόν ὑπομοίραρχο. Αὐτοί ἀμέσως τοῦ ἔδωσαν ἕξι χωροφύλακες μεταμφιεσμένους σέ Λάκωνες καί τόν ἐφοδίασαν μέ πλαστό ἔγγραφο, δῆθεν τοῦ ἐπισκόπου Ἀσίνης, πού τόν παρακινοῦσε νά συνεχίσει τίς διδαχές του καί νά κηρύξει στό χωριό Κολοκύνθιον.
Το τέχνασμα πέτυχε καί ὁ Παπουλᾶκος κατάλαβε ὅτι ἦρθε ἡ ὥρα νά παραδοθεῖ, γιά νά μαρτυρήσει καί ἀκολούθησε τήν «φρουρά» τοῦ Παπαβασίλαρου. Ἔστι παραδώθηκε σέ αὐτούς χωρίς νά προβάλει καμμία ἀντίσταση, στις 22 Ἰουνίου 1852, ὅταν ἀναχώρησαν ἀπό τήν Μονή Βοϊδονίτσης. Τήν ἑπομένη, 24 Ἰουνίου, φτάνοντας στήν Μονή τοῦ Τζέγκου, τοῦ δήμου Οἰτύλου, τόν περικύκλωσαν οἱ ὑπόλοιπες δυνάμεις. Ἀπό τά παράλια της Καρδαμύλης τόν ἐπιβίβασαν στήν γολέττα «Ματθίλδη» καί ἀπό ἐκεῖ στό ἀτμόπλοιο «Ὄθων», ὅπου παρέμενε ἔγκλειστος. Μεταφέρθηκε στό Γύθειο καί ἀργότερα, τήν 27 Ἰουνίου 1852, τό ἀτμόπλοιο προσόρμισε στόν Πειραιά.
Ἡ θλίψη διαδέχτηκε ὅλο τό Γένος στό ἄγγελμα τῆς προδοτικῆς συλλήψεώς του, ἡ παρουσία ὅμως τῶν ἰσχυρῶν στρατιωτικῶν δυνάμεων καί οἱ μαζικές συλλήψεις πού εἶχαν γίνει, ἐμπόδιζαν τίς ἐκδηλώσεις συμπαθείας. Τό μένος τῶν Μανιατῶν γιά τήν σύλληψη στράφηκε ἐναντίον τοῦ καταδότη ἱερέα, ὁ ὁποῖος φοβούμενος γιά τήν ζωή του, ἔφυγε στήν Ἀθήνα, γιά νά παραλάβει τήν ἀμοιβή του. Προτάθηκε ἀπό τό κράτος γιά τίς καλές του ὑπηρεσίας, νά γίνει στρατιωτικός ἱερέας, γιά νά ἀπομακρυνθεῖ μόνιμα ἀπό τήν ἐξημμένη ἐναντίον του περιοχή. Μεταφέρθηκε στίς Σπέτσες, ἀλλά ὅταν μαθεύτηκε ὅτι ἔφτασε τό πλοῖο πού τόν μετέφερε, συγκεντρώθηκε πλῆθος μέ ἄγριες διαθέσεις ἐναντίον του. Ὁ Παπαβασίλαρος σώθηκε ἀπό τίς διαθέσεις τοῦ πλήθους χάρη σέ στρατιωτική φρουρά. Τελικά, λίγο ἀργότερα φονεύτηκε ἀπό ἕνα νέο, ὁ ὁποῖος, σύμφωνα μέ τίς ἐφημερίδες τῆς ἐποχῆς, ἐκδικεῖτο τήν οἰκογενειακή του τιμή, διότι ὁ Παπαβασίλαρος εἶχε βιάσει τήν ἀδελφή του. Οἱ ἐφημερίδες ἔγραψαν, ἐπίσης, ὅτι ὁ πατέρας τοῦ ἱερέα, μόλις ἔμαθε τόν θάνατο τοῦ υἱοῦ του, ἄμειψε σπαρτιάτικα μέ δύο τάλλιρα τόν κομιστή τῆς εὐχάριστης εἴδησης.
6.4 Τό κόστος καταστολῆς τοῦ «κινήματος»
Τά ἔξοδα τῆς ἐκστρατείας ἐναντίον τοῦ «κινήματος» τοῦ Παπουλάκου ἀνῆλθαν στό μεγάλο ποσό γιά τήν ἐποχή τῶν 36.043,78 δρχ. Σεβαστό ποσό δεδομένου ὅτι ἡ ἑλληνική οἰκονομία εἶχε ήδη καταρρεύσει.
Ἀναλυτικότερα: Σέ μισθοδοσία τῶν στρατολογηθέντων 393 ἐθνοφυλάκων: 17.525,75 δρχ. Σέ συσσίτια τῶν προσελθόντων αὐθορμήτως ὑπό τόν ταγματάρχη Ματάλα (στήν Καλαμάτα): 1.542,28 δρχ. Σέ ἀμοιβή τοῦ Παπαβασίλαρου: 6.000 δρχ. Σέ ἀμοιβή τῶν χωροφυλάκων καί στρατιωτικῶν πού συνετέλεσαν στήν ἐπικίνδυνη σύλληψη τοῦ Παπουλάκου στήν Μονή Τζέγκου: 7.416 δρχ. Σέ ἔκτακτα ἔξοδα τῶν ἀρχῶν: 3.559,75 δρχ. Σύνολο: 36.043,78 δρχ.
Ἐπίσης, μέ τό ἀπό 13 Αὐγούστου 1852 Βασιλικό Διάταγμα, τό ὁποῖο δημοσιεύθηκε στό 33ο φύλλο τῆς ἐφημερίδας τῆς κυβερνήσεως, ἀπολύθηκαν πολλοί δήμαρχοι, δημοτικοί σύμβουλοι, ἀστυνομικά ὄργανα καί κρατικοί λειτουργοί ὡς ὑποστηρικτές τοῦ Παπουλάκου, ἐνῶ ἀπονεμήθηκαν ἠθικές ἀμοιβές σέ νομάρχες, βουλευτές, δημοτικούς ἄρχοντες, ὑπαλλήλους, ἐγκρίτους ἰδιῶτες καί πρός ὅλους του κατοίκους τῆς Καλαμάτας, διότι ἔδειξαν ἀφοσίωση καί σύνεση πρός τόν βασιλικό θρόνο καί τό καθεστώς.
